VÜCUDUMUZ »

• Vücudumuzu əha­tə edən nə­həng sistem

  ---

  

  
  

  Heç əv­vəl­lər bu su­al­la­rı özü­nü­zə ver­miş­di­niz­mi:

  İn­di nə­fəs al­ma­lı­yam­mı?

  Ürə­yi­min təz­yiq­lə vur­du­ğu qan ki­fa­yət edir­mi?

  Han­sı hü­cey­rə­lə­ri­min, han­sı or­qan­la­rı­mın nə qə­dər ener­ji­yə eh­ti­ya­cı var?

  Mə­dəm ye­di­yim ye­mək­lə­ri nə za­man həzm et­mə­yə baş­la­ma­lı­dır?

  Gö­zü­mə düş­mə­li olan işı­ğın miq­da­rı ki­fa­yət qə­dər­dir­mi?

  Qo­lu­mu hə­rə­kət et­dir­mək üçün han­sı əzə­lə­lə­ri­mi iş­lə­dim?

  Bu su­al­lar in­sa­na qə­ri­bə gə­lir, elə de­yil­mi? Çün­ki biz heç vaxt bu su­al­la­rı özü­mü­zə ver­mi­rik, hət­ta ço­xu­mu­zun bu pro­ses­lə­rin fasiləsiz olaraq get­di­yin­dən belə xə­bə­ri yox­dur. Or­qa­niz­mi­miz bü­tün bu iş­lə­ri av­to­ma­tik ola­raq edir. O, bu­nu bi­zi hər tə­rəf­dən əha­tə edən si­nir sistemi va­si­tə­si­lə edir. Si­nir sistemi tril­yon­lar­la si­nir hücey­rə­si­nin bir-bi­ri ilə birləşməsin­dən əmə­lə gə­lir. Or­qa­niz­mi­mi­zi əhatə edən si­nir sistemini aşa­ğı­da­kı şə­kil­də gör­dü­yü­nüz av­to­mo­bil yol­la­rı­na bən­zə­də bi­lə­rik. Bu sistem sa­yə­sin­də or­qa­niz­mi­miz­də­ki hü­cey­rə­lər­lə ayaq­la­rı­mız­da­kı əzə­lə hü­cey­rə­lə­ri ara­sın­da əla­qə ya­ra­nır və vü­cu­dun bü­tün hü­cey­rə­lə­ri bir-bi­ri ilə əla­qə­də olur. La­kin si­nir sis­te­mi­miz ki­lo­metr­lər­lə uzun­luqda, çoxqov­şaq­lı, iki­mər­tə­bə­li yol­la­rı olan, ge­diş-gə­li­şin ay­rı yol­lar­dan tə­min edil­di­yi av­to­mo­bil yo­lun­dan da­ha əha­tə­li sis­te­mə ma­lik­dir. Av­to­mo­bil yol­la­rın­da av­to­mo­bil­lə­rin bir bölgədən baş­qa bir böl­gə­yə get­mə­si ki­mi, or­qa­niz­mi­miz­də­ki si­nir sistemi üzə­rin­də də hərə­kət edən qıcıqlar var. Bu qıcıqlar bir nahiyədən baş­qa bir nahiyə­yə mə­lu­mat ötürürlər.

  Or­qa­nizm­də olan bu qıcıqlar tə­səv­vür edə bil­mə­yə­cə­yi­niz qə­dər sü­rət­li hə­rə­kət edir. Mə­sə­lən, siz qo­lu­nu­zu qat­la­maq is­tə­di­yi­niz za­man bey­ni­niz­dən bir elekt­rik siq­na­lı çı­xır. Bu qa­rı­şıq sə­fər əs­na­sın­da siq­nal əsa­sən onur­ğa be­yi­nə ge­dir. Ora­dan da xə­bər çat­dı­rıl­ma­sı la­zım olan or­qa­na doğ­ru sü­rət­lə hə­rə­kət edir. Qol əzə­lə­niz tamamilə qatlanır və qo­lu­nuz dir­sək­dən bü­kü­lür. Bü­tün bu pro­ses­lər sa­ni­yə­nin min­də bi­ri qə­dər qısa zaman ər­zin­də baş ve­rir. Gö­zü­nü­zü açıb-yu­man­da ke­çən müd­də­tin təx­mi­nən 1 sani­yə ol­du­ğu­nu nə­zə­rə al­saq, sa­ni­yə­nin min­də bi­ri­nin nə qə­dər qı­sa za­man olduğu­nu təsəv­vür edə bi­lə­rik. Be­lə­lik­lə, bu mi­sal­da ol­du­ğu ki­mi or­qa­niz­min hər ye­ri­nə çat­dı­rı­lan qıcıqlar sinir­lər va­si­tə­si­lə be­yi­nə gön­də­ri­lir. Həd­siz də­rə­cə­də bö­yük bir sü­rət­lə or­qa­niz­mi­mi­zin hər bir his­sə­sin­dən be­yi­nə fa­si­lə­siz ola­raq xə­bər ve­ri­lir. Bu­nun sa­yə­sin­də siz da­nı­şır, gü­lür, don­dur­ma­nın da­dı­nı bi­lir və ya iti­niz­lə oy­na­yır­sı­nız. Bu iş­lə­ri gö­rər­kən ara­da heç bir fa­si­lə ol­mur, dü­şün­dü­yü­nü­zü hə­min an­da edə bi­lir­si­niz. Bax­dı­ğı­nız an­da gö­rür, da­nı­şı­ğı eşi­dir, bir cis­mə to­xun­du­ğu­nuz an­da onun is­ti və ya so­yuq ol­du­ğu­nu dərhal hiss edir­si­niz. Beləlik­lə, bü­tün bun­lar si­nir sis­te­mi­ni­zin və bey­ni­ni­zin ide­al ahən­gi sa­yə­sin­də müm­kün olur.

  Hal-ha­zır­da da si­nir ref­leks­lə­ri­niz yük­sək bir sü­rət­lə iş­lə­yir. Bar­maq­la­rı­nı­zın ucundakı si­nir­lər əli­niz­də tut­du­ğu­nuz bu ki­ta­bın ağır­lı­ğı haq­qın­da bey­ni­ni­zə mə­lu­mat gön­də­rir və bu ağır­lı­ğa uy­ğun bir qüv­və ilə siz bu ki­ta­bı qal­dı­rır­sı­nız. Bun­dan əla­və gözlə­ri­niz­dən, bur­nu­nuz­dan, qu­laq­la­rı­nız­dan, ayaq­la­rı­nız­dan və or­qa­niz­mi­ni­zin baş­qa bir çox yer­lə­rin­dən bey­ni­ni­zə siq­nal­lar gə­lir.

  Be­lə­lik­lə, bey­ni­niz gə­lən bu siq­nal­la­rı qə­bul edir və hər ye­rə la­zı­mi mə­lu­mat­la­rı gön­də­rir. Or­qa­niz­mi­niz də bu mə­lu­mat­la­ra gö­rə hə­rə­kət edir. İn­di bü­tün bun­la­rı yenidən dü­şü­nək. Or­qa­niz­mi­niz­də ey­ni an­da müx­tə­lif pro­ses­lər baş ve­rir. Ey­ni vaxt­da ki­tab oxuyur­su­nuz, ət­raf­dan gə­lən səs­lə­ri eşi­dir­si­niz, aya­ğı­nı­za sür­tü­nə­rək ke­çən pi­şi­yi­ni­zin tük­lə­ri­ni hiss edir­si­niz, mey­və şi­rə­si­nin da­dı­nı bi­lir­si­niz, ürə­yi­niz dö­yü­nür və orqanizminizdə bir çox baş­qa pro­ses­lər baş ve­rir.

  Bəs bü­tün bun­lar yal­nız bir-iki sa­ni­yə­lik si­zin nə­za­rə­ti­ni­zə ve­ril­səy­di, nə baş ve­rə bilər­di? Əl­bət­tə ki, bun­la­rın ha­mı­sı­nı ey­ni vaxt­da ida­rə et­mə­yi­miz müm­kün de­yil. La­kin Al­la­hın bi­zi qü­sur­suz ya­rat­ma­sı sa­yə­sin­də be­yin və or­qa­niz­mi­mi­zin di­gər his­sə­lə­ri bü­tün bun­la­rı bir-bi­ri ilə əla­qə­li şə­kil­də, bi­zim mü­da­xi­lə­miz ol­ma­dan edir­. Or­qa­nizm­dən bü­tün mə­lu­mat­lar siq­nal şək­lin­də be­yi­nə gə­lir və bu siq­nal­la­rın mə­na­sı açıq­la­nıb təh­lil edi­lir. Yal­nız bu­nun sa­yə­sin­də siz iti­ni­zin tük­lə­ri­nin yum­şaq­lı­ğı­nı, kü­lə­yin sə­rin­li­yi­ni, iç­di­yi­niz şaf­ta­lı şi­rə­si­nin ləz­zə­ti­ni, kar­tof qı­zart­ma­sı­nın qo­xu­su­nu hiss edir­si­niz. Bəs siz­cə, çə­ki­si 1,5 ki­loq­ram­dan çox ol­ma­yan və ət par­ça­sı olan bey­ni­ni­zin bü­tün bun­la­rı öz-özü­nə etməsi müm­kün­dür­mü? Əl­bət­tə ki, bu qey­ri-müm­kün­dür. Yal­nız Al­la­hın si­zi ide­al şə­kil­də ya­rat­ma­sı nə­ti­cə­sin­də bey­ni­niz bu iş­lə­rin ha­mı­sı­nı ey­ni an­da görə bi­lir.

  Dos­tu­nuz sakitcə yanınıza gəlib əl­lə­ri­ni bir-bi­ri­nə çırpsa göz­lə­ri­ni­zi qır­pa­caq­sı­nız. Be­lə də ol­ma­lı­dır, çün­ki ref­leks hə­rə­kə­ti­dir. Ref­leks si­zin bədəninizin qıcıqlara qarşı verdiyi cəld cavablara deyilir. Bu qə­dər cəld ol­ma­la­rı­nın sə­bə­bi ref­leks anın­da siq­nal­la­rın be­yi­nə qə­dər çat­ma­yıb la­zım olan ca­va­bı onur­ğa bey­nin­dən al­ma­la­rı­dır. Bu, Al­la­hın bizim üçün ya­rat­dı­ğı çox bö­yük ne­mət­dir, çün­ki bu­nun sa­yə­sin­də bir çox təh­lü­kə­dən qoru­nu­ruq. Mə­sə­lən, əli­mi­zi is­ti bir stə­ka­na to­xun­dur­du­ğu­muz za­man dər­hal sü­rət­lə ge­ri çə­ki­rik. Ref­leks or­qa­niz­min qo­run­ma­sı üçün Al­la­hın ya­rat­dı­ğı təh­lü­kə­siz­lik mexanizmidir. Al­la­hın ver­di­yi il­ham­la si­nir ref­leks­lə­ri or­qa­niz­mi­niz­də sa­ni­yə­də 9 ki­lo­metr sü­rət­lə hə­rə­kət edir və biz təh­lü­kə­dən xi­las olu­ruq.

  İzlənmə sayı: 1880